Yeryüzünde yaşayan canlıların hayatları, yüzyılların eskitemediği bir sabır ve inatla, sonunu göremediğimiz bir yörüngede dönüş ritüelini yineleyip duruyor. Atalarımız ormanlarda, ağaç kovuklarında yaşamışlardı, bizler ve torunlarımız, başdöndürücü yüksekliklerden, kendi yapıtlarımız ve mükemmel oyuncaklarımızla bir geçit resmi yapmaktayız. Sosyal yaşam tarzları, toplulukların çeşitli isimler verdiği idari şekillerden birinden diğerine değişti durdu: kabile, köy, kent, devlet, imparatorluk, sömürge, esaret, hürriyet ve o yollarda uğraşı, ama değişmeyen yegane psiko-sosyal yapıt, en küçük ve fakat en sağlam, değişmez temel sosyal birim: AİLE, hükümranlığını kaybetmedi. Bu, daha dağınık bir şekilde hayvanları ve bitkileri de içeriyor. Bu ebedi ve ezeli birliğin en önemli öğe’si, şu ya da bu şekilde, ‘nesillerin bekası’ olarak görülüyor, yani ‘biyolojik - karşıt iki cinsin’, tohum hücresi ya da pollen, varlığını koruması.

Bu hepimizin bildiği ama kolayca unuttuğu ‘evrensel varlık’, evvela’fiziksel-biyolojik’ bir özelliği, sonra da, kişinin kendine özge ‘kişilik gelişmesi’ni ve en sonunda da, türleri bu dönme dolabında çevirecek ‘aile’ kavramını ve zorunluluğunu ortaya çıkarıyor. Darwin’e inanalım ya da inanmayalım, bu, iki ayağı üzerinde durabilen, birbirine benzer görünen, ama ‘benzer’den çok ‘benzemeyen’ nitelikleri bulunabilen varlıklar bir gün birleşip ‘aile’yi, o kutsal mabedi kuruyor.

R u h s a l yönden, bizlere dolaylı ya da dolaysız yollardan öğretildiği gibi, insan, belirli bir büyüme ve gelişme çağından sonra, ‘kendi kararlarını kendi vermeli’, ‘bir takım inançlara, kader’e,varlık ve yokluk’a yaşam tarzıyla katılmalı’, ‘birbirlerini sevmeli ve saymalı’, bizlerden daha ileri ve refah, insani bir yaşam tarzını benimsemeli, yaşama olayını bile bir nevi kutsallık ve şans olarak idolleştirip birbirlerine örnek olmalı. Ama öyle olmuyor, her nedense olamıyor, en makul bir biyo-sosyal kurum olan “aile”de, insanoğlunun kollektif-bilinçötesi’nde (collective unconscious) taşıdığı şeytani, melanet dolu düşünce ya da davranışlar, en çok itina ve saygı-sevgi göstermiş olmanız gereken kimselere yansıyor: eş ya da çocuk, ve bizler gibi birtakım profesyonellere, ‘daha iyi insan olabilmek, beklenildiği gibi daha insanca, içinde bulunulan toplumun ‘daha’ kabul edebileceği bir biçimde davranmayı öğrenmek’ için başvuruyor.

Özetle, a i l e, sosyal yaşamda, biyolojik ve sosyal kazançları ve başarısızlıkları paylaşmayı önceden vaadeden ve fakat çoğunlukla bunu yapamayan bir ‘öcü’ olarak ölümlü insanoğlunu üzüyor. Çok yazık. Keşke insanlar, iyi niyetlerle birbirlerini seçtiklerinde, kat’i kararlarını vermeden önce elimizde bu beraberliği bozmayacak bazı nesnel ölçütler mevcut olabilse ve imzalarını ondan sonra atsalar ki bu imkansız gibi görünüyor.

Bugünkü toplantıda, eminim Aile Terapisinin tarihçesi, endikasyonları, terapi modaliteleri gibi çok daha özel ve pratik konular, ekspert uzman kardeşlerimiz tarafından belki de vak’a öyküleri ile birlikte sunulacaklardır. Bu nedenle, ilk defa aşinası olduğum ve sayın başkan tarafından katılıma şerefini edindiğim bu değerli birliktelikte, 55 yıl gibi uzun pratik yıllarımın doğal olarak bana kazandırdığı bazı noktaları belirtmekle belki mesleki bilgilerinize bir az katkıda bulunabilirim. Ümit ederim ki, Cemiyetin Kütüphanesine hediye ettiğim, İstanbul 2008’de, Özgür Kitabevi tarafından basılmış “Aile Tedavisi” adlı telif eserimde, “Kişilik Gelişimi”nden başlayarak, Psikanalitik: Freudian, Jungian vb. ekol’lerden öte, halen Batı’da pratik edilen aile tedavisi türleri hakkında mümkün olduğu kadar vak’alarla birlikte verdiğim örneklerden ve bilgilerden yararlanırsınız. Bu arada, çok saygıdeğer sınıf arkadaşım ve dostum Prof.Dr. Kurban Özuğurlu’nun “Evlilik Raporu” adlı eşsiz kitabından parçalar da var. Ben, belki Psikanalitik Okul hariç, hiçbirinde kendimi ekspert görmüyorum. Gariptir, Amerika Birleşik Devletlerinde tekrar eğitim alırken, Analitik Eğitim dahil, Aile Tedavisi konusunda pek az bilgi verildik. O zamanlar “Drug Addiction” No.1 problem gibi görülüyor, gelişen “Community Mental Health “ harekatı tüm ülkede yaygınlaşıyordu, ve “Grup Tedavileri” başı çekiyordu. Ben deneyimimi, aileleri bizzat sahnelere getiren ve terapi seansı esnasında bile ailenin bireyleriyle, bebek dahil, teker teker iletişime nasıl geçilebileceğini gösteren Ackermann’ın hayranı ve izleyicisimdir.

1990’da Türkiye’ye döndüğümden pratiğimi durdurduğum 2007 yılına kadar 17 yıllık çalışmamda, daha ziyade Çocuk Psikiyatrisi ve Genel Psikiyatri, birkaç analiz ve Üniversitelerde eğitim ve yayımla meşguldüm. Çocuklar dolayısıyla da tabii onlarca defalar Aile Tedavisi prensiplerini uygulamaya çalıştım. Bence ülkemizde Aile Tedavisi’nde karşılaşılacak güçlükleri şöylece özetleyebilirim:

Demokratikleşme, Kadın Hakları gibi sosyal konularda epey ileri adımlar atılmış olmasına karşın, klasik bir aile tedavisine karar ve katılım, genellikle erkeğin kontrolünde. Babalar, “yaramazlık” (?) eden çocuklarıyla kolaylıkla özdeşip, “küçükken ben de öyleydim, büyüyünce geçer”, “erkektir yapar”, “ben onu yola getiririm”, “ben de askere gidene kadar yatağımı ıslatırdım”

(Hekim kardeşlerimin, kolayca atlanan ‘Spina bifida occulta’ ya layık olduğu dikkati vermelerini “doğru” terazileri ile tartılıyordu. “Olasılıklar”, “Eğer vak’a şimdi yineleseydi ne yapardınız?” gibi yargılama ve düşünmeye davetiye çıkarma hemen hiç yoktu. Bir hata yapıldığında, yanıtı hemen verilmeliydi, ya da akşama kadar bekletilip bir de baba’ya şikayet -ya da tehdit- edilirdi. “Şiddet”, maalesef, senaryonun değişmez bir parçasıydı. Genel bir kural olarak, ailenin “tüm fertlerinin birlikte gelmesi, hatta evde birlikte yaşadıkları büyükanne ve babalar dahil, hemen hemen hiç bir zaman vuku bulmadı. Bir iki kez, “Vaktiniz olduğunda, bizim eve şöyle bir kahve içmeye buyururusanız, anneanne ile de tanışırsınız!” da seyrek de olsa oluşmuştu.

Şimdi bu koşullar ve toplumsal ‘tedavi’ zihniyeti içinde, bir terapist, “kişinin problemi ailenin problemidir, ya da tersi” prensibine saygı gösterse, hangi grupla çalışacaksınız, bu problem oluyor.

Sonuçta, genellikle o k u l d a n ı ş m a n l a r ı’nın yaptığı gibi, anne-çocuk ikilisiyle başbaşa kalıyorsunuz.

7. WALCZAK, Yvette; BURNS, Sheila: “Boşanma ve Çocuk Üzerine Etkileri”, Çev.: Prof.Dr. İsmail Ersevim, Özgür Yayımları, İstanbul, 1999.